Ośno Lubuskie
Gród obronny istniał tu już za pierwszych piastów, wcześniej były to tereny Lubuszan. Po akcji chrystianizacyjnej w latach 1124/1125 i utworzeniu biskupstwa lubuskiego teren kasztelanii lubuskiej włączono do Ślaska. Jako „civitas forensi Osna” wspominane było w dokumentach w 1252 roku, czyli miało wówczas jakieś prawa miejskie, zapewne ograniczone. Od 1258 roku Ośno było we władzy margrabiów brandenburskich z krótką przerwą na przynależność do jednego z księstw śląskich w pierwszej połowie XIV wieku.
W 1347 roku Ośno Lubuskie otrzymało pełne prawa miejskie, a od 1369 roku prawo bicia monety. Miasto rozwijało się dość dobrze, dzięki kupcom, rzemieślnikom oraz różnego rodzaju opłatom. W XIV wieku było to miasto średniej wielkości w swoim regionie, z liczbą mieszkańców sięgającą 1,5 tysiąca, a w schyłkowym średniowieczu nawet 2000 tysiące. Od XV wieku słynne były plantacje szparagów, konwalii i porzeczek. W XVI wieku miasto słynęło z warzenia piwa i warsztatów tkackich. Ośno nie omijały wojny, pożary i zarazy, jak praktycznie każdego miasta wówczas, niemniej do XIX wieku rozwijało się. Poza murami miasta powstało Przedmieście Frankfurckie, z drugiej strony Przedmieście Sulęcińskie, które wykształciły się już w końcu XIV wieku.
Ośno Lubuskie – kościół z XIII wieku
Jednym z ciekawszych zabytków architektury gotyckiej jest Kościół pw. św. Jakuba Apostoła ufundowany w 1298 roku i ukończony w pierwszej połowie XIV wieku, a rozbudowany na przełomie wieku XV/XVI. W 1538 roku przejęty przez protestantów, w 1596 zniszczony w pożarze, który objął miasto, odbudowany dopiero na początku XVII wieku.
Kolejnym cennym zabytkiem architektury gotyckiej jest kaplica pw. św. Gertrudy zbudowana w XV wieku na terenie szpitala na tzw. przedmieściu frankfurckim, już poza murami miasta.
Eklektyczny ratusz zbudowany został w latach 1842-1844 w miejsce budowli w stylu późnego gotyku z 1517 roku. Murowany z cegły, otynkowany z neogotyckimi i neorenesansowymi elementami zdobniczymi.
Ośno Lubuskie – miejskie mury obronne
Ośno lubuskie ma dość dobrze zachowane mury miejskie, które zaczęto budować na początku XIV wieku zastępując wały ziemne z drewnianymi palisadami. Mury obronne budowano z kamieni wykończenie blankami z cegieł. Wysokość muru powyżej 7 metrów, długość 1350 metrów. Do miasta prowadziły dwie bramy: dwie bramy – Sulęcińska i Frankfurcka, kilka furt, zbudowano dwanaście prostokątnych czatowni, a także wały i fosy po zewnętrznej linii murów. Mury miejskie kilkakrotnie rozbudowywano i wzmacniano. W XVI wieku zbudowano trzy cylindryczne baszty, a do bram dobudowano szyje i przedbramia. Dzięki tym murom obronnym oraz dobrze zorganizowanej samoobronie mieszkańców Ośno Lubuskie oparło się husytom w 1432 roku i wojskom księcia Jana Żagańskiego w 1477 roku. Po tym ostatnim najeździe mury obronne rozbudowano.
Pod końca XVIII wieku obwarowania częściowo rozbierano. Najpierw wyburzono przedbramia i zasypano fosy, w drugiej połowie XIX wieku zburzono bramy miejskie. Do dzisiaj przetrwały przetrwały dwie baszty koliste, trzy prostokątne baszty łupinowe zadaszone i siedem niezadaszonych bez przykrycia oraz cztery furty. Wzdłuż murów prowadzi ścieżka edukacyjna, można obejść starą część miasta dookoła.
Dzisiaj Ośno Lubuskie stawia na turystykę, korzystając z okolicznych asów i jezior.