Zamek kapituły warmińskiej w Olsztynie
Zamek krzyżacki w Olsztynie?
Zamki w państwie krzyżackim budowali nie tylko Krzyżacy, ale również biskupi i kapituły, którzy sprawowali władzę cywilną na wydzielonych terenach diecezji na terenie państwa krzyżackiego. Taki był warunek papieża na utworzenie państwa zakonnego na podbitych terenach plemion pruskich. Pod względem wojskowym zamki biskupie i kapitulne podlegały państwu zakonnemu. Do pewnego czasu i nie w każdej diecezji. Diecezja warmińska była pod tym względem wyjątkowa, ponieważ nie pozwoliła na uzależnienie od zakonu krzyżackiego.
Zamek w Olsztynie (Warmia)
Budowę zamku kapituły warmińskiej w Olsztynie rozpoczęto w 1346 roku, na wzgórzu w zakolu Łyny, w miejscu ziemno-drewnianej niewielkiej warowni. Architektura zamku była podobna do zamków krzyżackich, czyli skrzydło mieszkalne po północno-wschodniej stronie dziedzińca, wpisane w mury na planie czworoboku (40mx57m), zamykające wewnętrzny dziedziniec. Oczywiście układ pomieszczeń był inny niż w zamkach zakonnych, zgodny z potrzebami kapituły. W latach 70-tych XIV wieku w zachodnim narożniku zbudowano cylindryczną wieżę, był również budynek gospodarczy naprzeciw budynku mieszkalnego. Zamek otaczała fosa zasilana z Łyny, wjazd po moście zwodzonym. Zamek rozbudowywano jeszcze w XIV wieku, później w XV i XVI, podwyższając mury obronne i wieżę. Mury zamkowe połączono z miejskimi w jeden system, chociaż zamek pozostał niezależny, oddzielony od miasta fosą. Zbudowano również zewnętrzne fortyfikacje z cylindrycznym basztami.
W czasie wojny 1410 roku zamek poddał się polskim wojskom, w czasie wojny trzynastoletniej kilkakrotnie był zdobywany przez obydwie strony konfliktu, a po 1466 roku zamek jak i cała Warmia została przyłączona do Polski. W 1516 roku Mikołaj Kopernik został administratorem majątku kapituły warmińskiej, w 1520 brał aktywny udział w obronie Warmii przed Krzyżakami, jako administrator dóbr Olsztyna rezydował w zamku i uczestniczył w jego obronie. W czasie potopu szwedzkiego zamek został ograbiony.
W połowie XVIII wieku w miejscu muru kurtynowego po stronie południowo-wschodniej zbudowano budynek mieszkalny w stylu barokowym, w późniejszych latach usypano groble łączącą miasto z zamkiem. Po rozbiorach majątek biskupa warmińskiego oraz kapituły przejęło państwo pruskie, a w zamku miały siedzibę urzędy państwowe. Na początku XX wieku zamek remontowano z przeznaczeniem na siedzibę prezydenta rejencji olsztyńskiej, w 1921 zaczęło działać pierwsze muzeum. Po 1845 roku zamek został siedzibą muzeum, dzisiaj pod nazwą Muzeum Warmii i Mazur.
Odwiedzając Olsztyn pamietajcie, że jest miasto pełne zabytków z różnych okresów – mury miejskie, kościoły, kaplice, pałacyki, domy itd.
