Zamek krzyżacki w Brodnicy

Brodnica

Ziemia Michałowska, która od XI wieku należała do Piastów, po śmierci Bolesława Krzywoustego była w granicach Mazowsza. Jej nazwa pochodzi od grodu Michałowo, obecnie dzielnicy miasta Brodnica. Michałowo miało chronić Mazowsze od najazdów ze strony plemion pruskich i Litwinów. W 1303 roku Ziemia Michałowska została zastawiona u Krzyżaków, a w 1317 ostatecznie wykupiona przez nich. Budowę zamku Krzyżacy zaczęli wcześnie, bo w 1305 roku, mniej więcej w tym samym okresie Brodnica uzyskała prawa miejskie chełmińskie. Miasto otoczono podwójnym pasem murów obronnych. Od 1466 do 1772 roku miasto było siedzibą starostów królestwa polskiego.

Pałac księżnej Anny Wazówny
Widok z zamku na pałac księżnej Anny Wazówny. Na pierwszym planie fosa, na lewo od zamku mury obronne podzamcza.

Zamek w Brodnicy

Zamek krzyżacki w Brodnicy budowano ponad 30 lat, ale już przed rokiem 1337 był zasiedlony. Do 1317 roku zbudowano podzamcze, mury obwodowe zamku na planie kwadratu oraz częściowo skrzydła zamkowe. Do 1339 roku wzniesiono budynek konwentu, ponieważ miał być to zamek komturski, który u Krzyżaków jednocześnie był klasztorem. Zamek zdobyły wojska króla polskiego Władysława Jagiełły w 1410 roku, w 1413 roku przejęty ponownie przez Krzyżaków i do 1415 rozbudowany o dwie baszty.

Wieża zamkowa w Brodnicy
Wieża zamkowa w Brodnicy

Zamek w Brodnicy był w typie zamku kasztelowego: miał cztery skrzydła wokół wewnętrznego dziedzińca, jedną wysoką wieżę w narożniku północnym (54 metry wysokości) i trzy małe wieże wysunięte poza obręb murów w pozostałych narożnikach. W przypadku zamku w Brodnicy pomieszczenia gospodarcze były w piwnicy, a pierwsza kondygnacja mieściła to co istotne w krzyżackich zamkach komturskich, czyli refektarz, kapitularz, dormitorium, izbę komtura oraz szpital (przytułek) i kaplicę. Na wyższej kondygnacji były magazyny, spichlerz, zbrojownia, a wokół murów ganek obronny. Przy wieży była brama z mostem zwodzonym, a od strony ufortyfikowane podzamcze z dwiema brami. Zamek krzyżacki w Brodnicy był otoczony murami zewnętrznymi. System fos otaczających zamek i podzamcze zasilany był z rzeki Drwęcy i umożliwiał szybkie zalewanie terenów wokół zamku.

Piwnice zamku w Brodnicy
Piwnice zamku w Brodnicy

Ciekawe były losy zamku w czasie wojny trzynastoletniej. W 1454 roku zamek zajęły wojska Związku Pruskiego, w 1462 roku został odbity przez wojska czeskie, zaciężne wojsko na służbie krzyżackiej. Po pokoju toruńskim w 1466 roku zamek krzyżacki i miasto Brodnica dostały się w ręce polskie. Załoga czeska przebywała na zamku do 1479 roku, do czasu spłaty zaległego żołdu. Od 1466 Brodnica była siedzibą polskich starostów. Jedną z bardziej znanych była księżna Anna Wazówna siostra króla Zygmunta III Wazy, która w latach 1604-1625 była starostą brodnickim i golubskim. W 1616 roku na terenie dawnego podzamcza zbudowano dla niej pałac, który istnieje, do dzisiaj.

Wejście do podziemi zamku krzyżackiego w Brodnicy
Wejście do podziemi zamku krzyżackiego w Brodnicy

Zamek krzyżacki w Brodnicy był atakowany przez Szwedów w czasie Potopu, przed pierwszym rozbiorem Polski zajęli go Konfederaci Barscy, po pierwszym rozbiorze w rękach pruskich. W 1785 roku Prusacy zaczęli rozbierać zamek i mury obronne miasta. Tego procederu zaprzestano na rozkaz króla Prus Fryderyka Wielkiego IV w 1842 roku, ale dla zamku było już za późno. Pozostała tylko wieża. Dzisiaj wieżę i pozostałości zamku można zwiedzać. Z wysokiej wieży zamkowej jest wspaniały widok na Brodnicę i okolice. W zamkowych piwnicach urządzone są wystawy. Ocvzywiście Brodnicę również warto zwiedzić, ale o tym innym razem.