Zamek w Radzyniu Chełmińskim
Radzyń Chełmiński to jedna ze starszych miejscowości ziemi chełmińskiej, gród istniał już za czasów Mieszka I. Gród i osada na początku XIII wieku był w rękach biskupa Prus Christiana, który część ziem przekazał Krzyżakom w zamian za obronę przed najazdami plemion pruskich. Tymczasowa fortyfikacja ziemno-drewniana powstała już w 1234 roku, obroniła się w czasie powstania pruskiego w 1242 roku. Od 1251 roku jest siedzibą komtura.
Murowany zamek w Radzyniu Chełmińskim prawdopodobnie zaczęto budować w 1270 roku, ale budowa była przerywana najazdami Prusów. Po ustabilizowaniu się sytuacji budowę wznowiono i zamek ukończono w 1329 roku. Jako pierwszy powstał mur zewnętrzny z umocnieniami, później główny zamek na planie kwadratu o boku 52 metry, czteroskrzydłowa budowla z wewnętrznym dziedzińcem, zbudowana z cegieł na kamiennym fundamencie. Na południe od zamku zbudowano duże przedzamcze otoczone murem. Całość założenia otoczono fosą zasilana z pobliskiego jeziora (obecnie zarośnięte).
Potężny zamek obronił się przed wojskami Władysława Łokietka i księcia Giedymina. Władysław Jagiełło zdobył zamek w Radzyniu Chełmińskim w 1410 roku, ale dopiero za drugim podejściem, już po bitwie pod Grunwaldem. Polska załoga obroniła zamek przed próba odbicia przez Krzyżaków, zamek został im przekazany po pokoju toruńskim w 1411 roku. Zamek w Radzyniu Chełmińskim był wówczas w kiepskiej kondycji, z małą krzyżacką załogą, z ograniczonym zapleczem gospodarczym.
W 1454 roku, zaraz po rozpoczęciu wojny trzynastoletniej wojska Związku Pruskiego zdobyły zamek w Radzyniu Chełmińskim , który w 1466 wraz z ziemia chełmińską przeszedł pod panowanie króla polskiego. Zamek stał się siedzibą starosty grodowego. W 1628 roku zamek w Radzyniu Chełmińskim zdobyli i zniszczyli Szwedzi, od tego czasu powoli popadał w ruinę. W XVIII wieku zdatne do użytku było tylko jedno skrzydło, po 1772 roku (I rozbiór Polski) władze pruskie utworzyły w nim biura. Na początku XIX wieku instytucje rządowe przeniesiono do miasta, a zamek powoli rozbierano w celu pozyskania budulca. Po protestach z 1837 roku zaprzestano rozbiórki i zamek w Radzyniu Chełmińskim zabezpieczono. W XX wieku wykonano zabezpieczenia konserwatorskie i przygotowano zamek do celów do celów turystycznych. Obecnie zamek w Radzyniu Chełmińskim to trwała ruina, znany z filmu “Pan Samochodzik i Templariusze” (uwaga – jezioro obok zamku w tym filmie leży naprawdę w innym miejscu).
Zamki krzyżackie – mapa i opis
