Łagów, zamek Joannitów
Zamek Joannitów w Łagowie
Pierwsze zapiski dotyczące Łagowa pochodzą z 1251 roku. Gród w Łagowie w wybudowany przez władców Marchii Brandenburskiej z dynastii Askańskiej w 1299 roku został przekazany jako lenno Albertowi i Henrykowi von Klepzigom (Klepitz). W 1320 roku dynastia askańska w linii brandenburskiej wymarła i władzę przejęli Wittelsbachowie, którzy przejeli również Łagów około 1323 roku.
W 1347 roku władca Marchii Brandenburskiej Ludwik Wittelsbach zastawił Łagów u Joannitów, a nie mogąc go wykupić, przekazał Joannitom dwór w Łagowie i nieobwarowane miasteczko, czy raczej osadę. Joannici posiadali w okolicy ponda 20 miejscowości, więc w Łagowie zorganizowali komturię, do której początkowo należały miasta Łagów i Sulęcin oraz 22 wsie. Warto wspomnieć, że uposażenie komandorii w Łagowie zmieniało się, Joannici sprzedawali majątki, kupowali je, otrzymywali w darze i tracili.
Pierwsza siedzibą Joannitów był dwór obronny zbudowany przez margrabiów brandenburskich na Górze Sokolej, obok otwartego miasteczka. Dośc szybko Joannici postanowili zbudować zamek w nowym miejscu, wybierając niewielkie wzgórze na przesmyku między jeziorami Łagowskim i Trześniowskim (Ciecz). Miejsce było dobrze wybrane, ponieważ z dwóch stron były jeziora, a obok prowadził szlak handlowy z Poznania do Lubusza i Frankfurtu, a sąsiedztwo jezior miało naturalne walory obronne. Gotycki zamek zbudowano na planie zbliżonym do kwadratu 30x34m. Zbudowano skrzydła mieszkalne północne i zachodnie, południowa i wschodnią część stanowiły mury z gankami strzeleckimi. Brama była usytuowana we wschodnim murze, a obok w południowo-wschodnim narożniku zbudowano wieżę u podstawy kwadratową (o boku 8,5 metra), a najwyższa część miała formę walca zwieńczonego blankami.
W XV wieku zamek Joannitów w Łagowie otoczono murem zewnętrznym o wysokości od 8-11 metrów, na planie kwadratu o boku 70 metrów. Od północy i zachodu zbudowano w XVI półbastiony. Prawdopodobnie na koronie muru zbudowano drewniane hurdycje (byłoby to zgodne z ówczesnymi sposobami przystosowania zamków do obrony). Zamek stał wyżej niż mur zewnętrzny więc teren wewnątrz murów wyrównano, a mur obronny stał się również murem oporowym. W XVI wieku kolejna rozbudowa zamku Joannitów w Łagowie przyniosła basztę bramną, podwyższenie wieży. W kolejnych wiekach zbudowano pozostałe budynki zamkowe. Na południowy wschód od zamku rozwinęło się podzamcze, chronione od zachodu Brama Marchijską z XV wieku i od wschodu Brama Polską z XVI wieku. W 1569 roku osada na Sokolej Górze spłonęła, a mieszkańcy zasiedlili teren na zewnątrz obydwu bram. W XVI wieku zbudowano również kościół dla miejscowej ludności.
Zamek w Łagowie pełnił również przejściowo ( na zmianę z innymi komandoriami) funkcje siedziby Baliwatu Brandenburgii, do czasu przeniesienia jej na stałe do zamku w Słońsku w pierwszej połowie XVI wieku.
Joannici z Baliwatu Brandenburgii mieli dużą autonomię w ramach zakonu,a od połowy XV wieku coraz bardziej przypominali bractwo rycerskie niż zakon. Kiedy władca Brandenburgii – Joachim i Nowej Marchii – Jan Kostrzyński, obydwaj z rodu Hohenzollernów przeszli na luteranizm, brandenburscy Joannici zrobili to również. Komturowie i zwykli bracia zaczęli się żenić, zakładać rodziny, a pierwszym żonatym komturem był Andrzej von Schlieben z Łagowa.
Zamek Joannitów w Łagowie był oblegany tylko raz, kiedy 1640 roku zajęli go Szwedzi, a Brandenburczycy bezskutecznie chcieli go odbić. W 1810 roku nastąpiła kasata zakonów w Prusach i zamek przeszedł na własność państwa. Później zamek w Łagowie przeszedł w prywatne ręce, a po II wojnie światowej został upaństwowiony. Zamek Łagów był cały czas użytkowany przez różne instytucje i prawdopodobnie dlatego przetrwał. Obecnie w zamku w Łagowie lubuskim jest hotel i restauracja, można wejść na wieżę i podziwiać okolicę.
Joannici – historia powstania zakonu i jego dzieje w zarysie oraz inne zamki Joannitów na ziemiach polskich – zamek w Słońsku, zamek w Swobnicy.
Łagów Lubuski
Choć zamek Joannitów w Łagowie jest najważniejszą atrakcją miasta, Łagów może się też pochwalić ciekawą zabudową. Warto pospacerować po tym mieście, które do dziś urzeka historycznym układem urbanistycznym. Nie brak tu ciekawych kamieniczek z XVIII i XIX wieku, pięknie prezentują się również fragmenty dawnych murów miejskich. W gronie najciekawszych zabytków związanych z miejskimi fortyfikacjami wyróżnia się Brama Polska z XV wieku, która w XVII wieku została rozbudowana w stylu barokowym. Dla tych, którzy chcą zobaczyć miejsca związane z najstarszą historią Łagowa, atrakcyjnym celem wycieczki może się okazać tutejsze grodzisko. Do dziś widoczne są tu pozostałości wałów i fos, które na szczycie Sokolej Góry istniały najprawdopodobniej już w XI wieku.
Łagów zasiedlono w początkach XIII wieku, a jeszcze dawniej istniała osada na Sokolej Górze, nad brzegiem jeziora Trześniowskiego. Wieś przez lata była własnością margrabiów brandenburskich, aż trafiła w ręce zakonu Joannitów. W 1727 rodu Łagów uzyskał status miasta, a prawa miejskie nadano 1808 roku. W 1909 roku wybudowano linię Międzyrzecz-Toporów, a w Łagowie powstał wiadukt wysoki na 25 metrów. W 1932 roku Łagów stracił prawa miejskie, po II wojnie światowej niezniszczony Łagów włączono do Polski. Dzięki temu zamek w Łagowie jest jednym z niewielu dobrze zachowanych zamków Joannitów w Polsce.
Łagów i okolice mają specyficzny klimat, a miejscowość ma charakter uzdrowiskowy z dużą liczbą ośrodków wczasowych. Jezioro Łagowskie i jezioro Ciecz (Trześniowskie) to wspaniałe, czyste wody. Nietrudno o noclegi w Łagowie w ośrodkach wypoczynkowych i domkach, chociaż w sezonie bywa tłoczno. Łagów jest uznawany za jedną z piękniejszych miejscowości w województwie lubuskim.
W Łagowie warto również zobaczyć:
– Kościół św. Jana Chrzciciela zbudowany w latach 1725–1726, obok zamku Joannitów
– wiadukt kolejowy z cegły nad ulicą Mostową
– Brama Polska (Poznańska) z XVI wieku, zbudowana z cegieł
– Brama Marchijska (Niemiecka, Berlińska) zbudowana w XV wieku, zbudowana z cegły, w górnej kondygnacji szachulcowa
– Zabytkowy park między zamkiem a jeziorem Trześniowskim.
To oczywiście tylko wybrane atrakcje Łagowa.
