Kolegiata w Tumie

Tum to średniowieczna nazwa katedry albo kolegiaty. Archikolegiata NMP i św. Aleksego w Tumie inaczej archikolegiata łęczycka to jeden z najstarszych kościołów, budowla romańska z XII wieku.

Kolegiata w Tumie
Kolegiata w Tumie

Wcześniej było tu opactwo benedyktynów założone prawdopodobnie w początkach XI wieku. W XII wieku zgromadzenie zakonne opuściło Tum (przeniesione do Mogilna), a budynki zostały rozebrane. Dokładna data budowy kolegiaty w Tumie nie jest znana, prawdopodobnie budowano ją od połowy XII wieku, a już w 1161 roku konsekrowano kościół (prawdopodobnie jeszcze nieukończony). Pierwotnie była to budowla romańska z piaskowca i granitu, służąca również jako miejsce schronienia ludności w razie najazdu. Cechy obronne kolegiaty są widoczne do dzisiaj. Obok jest stare grodzisko, ślad po pierwszej lokacji Łęczycy (zobacz zamek w Łęczycy).

Archikolegiata NMP i św. Aleksego w Tumie
Kolegiata w Tumie

Z budową kolegiaty w Tumie związana jest legenda – diabeł Boruta chciał przewrócić wieżę kościoła i przeszkodzić w budowie, a ślady jego pazurów widoczne są na jednym z kamieni.

Archikolegiata w Tumie

Średniowieczna Kolegiata w Tumie była kościołem obronnym. Nie zdobyli jej Tatarzy w 1241 roku, ale w 1294 roku Litwini spalili kolegiatę, ludzi zamordowali lub uprowadzili w niewolę. Spłonęła również Łęczyca. W 1306 i 1331 roku kolegiatę w Tumie i Łęczycę atakowali Krzyżacy. Po tych najazdach kolegiata w Tumie przez kilkadziesiąt lat była w ruinie. Odbudowa zacierała romański charakter budowli na rzecz stylu gotyckiego. Przebudowy miały miejsce również po pożarze w 1473 roku. Kolejny raz kolegiata został zniszczona przez szwedów w wojnie 1705 roku. Dość duża przebudowa na styl klasycystyczny miała miejsce w latach 1765-1785, z inicjatywy i na koszt prymasa Łubieńskiego. W tym czasie zbudowano również nieduży drewniany kościół św. Mikołaja.

Kościół Św. Mikołaja w Tumie
Kościół Św. Wojciecha w Tumie

W wyniku działań wojennych we wrześniu 1939 roku z archikolegiaty w Tumie zostały tylko mury. Powojenna odbudowa w znacznym stopniu przywróciła styl romański i częściowo gotycki, używając nowszych technologii, m. in betonowego stropu nad nawą główna i żelbetonowych wiązarów więźby dachowej, a dach pokryto blachą zamiast dachówki. Odstępstwa były konieczne z uwagi na obciążone i osłabione mury zewnętrzne.

Archikolegiata w Tumie - wnętrze
Archikolegiata w Tumie – wnętrze
Archikolegiata w Tumie - wnętrze
Archikolegiata w Tumie – wnętrze
Archikolegiata w Tumie - wnętrze

Blisko średniowiecznej kolegiaty w Tumie jest grodzisko i skansen Łęczycka Zagroda Chłopska, a obok Łęczyca i zamek królewski. Kolegiatę warto zwiedzić, w jej wnętrzu czuje się historię. Gród w Tumie datowany jest na VI wiek, czasy jego świetności to IX-XIII wiek. W 1331 roku zdobyli go Krzyżacy i spalili. Grodzisko porzucono, a za czasów Kazimierza Wielkiego podjęto budowę zamku w Łęczycy.