Chojna

Chojna – zachodniopomorskie

Słowiański gród istniał od X do XII wieku, w miejscu dzisiejszego rynku. Prawa miejskie na prawie Magdeburskim nadał książę szczeciński Barnim I w pierwszej połowie XIII wieku, prawdopodobnie w latach trzydziestych. Nazwa Konigesberge została użyta w dokumentach z 1244 roku i pod tą nazwą (Königsberg) miasto funkcjonowało praktycznie do końca II wojny światowej. Chojna dostała się w ręce biskupa brandenburskiego, a od 1269 roku Chojnę przejęli margrabiowie brandenburscy, którzy potwierdzili prawa miejskie (Königsberg in der Neumark).

Kościół Mariacki w Chojnie
Kościół Mariacki w Chojnie

Templariusze z komandorii w Rurce w 1282 roku objęli patronat nad parafią (później patronat przejęli Joannici), w 1290 roku margrabiowie ufundowali klasztor augustianów. Chojna prężnie się rozwijała, przez pewien okres była stolicą Nowej Marchii. Na początku XIV wieku miasto brało aktywny udział w walkach margrabiego Waldemara z Pomorzem, później, w połowie XIV wieku mieszkańcy Chojny stanęli po stronie fałszywego Waldemara. Dość szybko zmienili front i na powrót zaczęli popierać Wittelsbachów. W 1373 roku Chojna i część rycerstwa Nowej Marchii weszła w konflikt z Joannitami z pomorskiej Rurki (którzy mieli patronat nad kościołem w Chojnie). Napadli na komandorię, spladrowali ja i ograbili, a komtura uwięzili. Konflikt trwał 3 lata i zakończył sie ugodą korzystna dla Joannitów, którzy jednak przeniesli siedzibe komturii do Swobnicy.

Pomimo zniszczeń wojennych w XIV wieku Chojna rozwijała się dynamicznie. Nawet pierwsza polowa XV wieku, pod panowaniem krzyżackim była okresem prosperity dla miasta. Chojna obroniła się przed najazdem husytów w 1433 roku. To właśnie w połowie XV wieku zakończono budowę kościoła mariackiego, symbolu statusu miasta. Wiek XVI to okres reformacji, Brandenburgia została podzielona, a Nową Marchia rządził Jan z Kostrzyna (Hohenzollern), który sprzyjał nowej religii. Wiele dóbr kościelnych zostało zarekwirowanych, między innymi zlikwidowano klasztor augustianów, w którym urządzono szpital i szkołę, a w kościele magazyn. Chojna początkowo została stolicą Nowej Marchii rządzonej przez Jana, ale szybko utraciła ten status na rzecz Kostrzyna.

Wiek XVII to zniszczenia materialne i gospodarcze w wyniku wojny trzydziestoletniej. Chojna przez wiele lat musiała utrzymywać stacjonujące w mieście wojska szwedzkie albo cesarskie. Wiek XVII i XIX to powolny rozwój miasta przerywany wojnami. Ponowny rozwój nastąpił po roku 1877, kiedy wybudowano kolej z Kostrzyna do Szczecina. Przed II wojną światową na południe od Chojny wybudowano lotnisko. W 1945 roku miasto nie ucierpiało w działaniach wojennych, ale zostało spalone 16 lutego przez Armię Czerwoną. Centrum miasta zniszczono w 80 procentach. Obszar Starego Miasta Chojny jest w rejestrze zabytków, a budowle są na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego.

Kościół Mariacki w Chojnie (wieża)
Kościół Mariacki w Chojnie (wieża)

Chojna – zabytki

Kościół Mariacki w Chojnie zbudowany w latach 1387-1459 z granitu, wieża z połowy XIX wieku ma wysokość 102,6 metra. Zbudowany na miejscu kościoła z połowy XIII wieku zbudowanego z kamienia i cegły. Pod koniec XIII wieku kościół ten częściowo rozebrano i rozpoczęto budowę wschodniej części w formie trzynawowej hali. Kościół konsekrowano w 1407 roku, ale rozbudowa trwała. Do 1440 roku rozbudowywano wschodnią część i wieżę, a do 1459 zbudowano trzy zachodnie przęsła. Wraz z reformacją, w 1536 roku skończył się czas patronatu Joannitów z Rurki. W późniejszych wiekach kościół był ozdabiany, modernizowany na styl barokowy i odbudowywany po pożarach. Wiek XIX to poważne katastrofy budowlane, zakończone budową nowej wieży i regotyzacją budowli. Kościół Mariacki został zniszczony w czasie II wojny światowej i odbudowany do roku 2012. Użytkowany rzadko.

Stary Ratusz
Stary Ratusz

Gotycki ratusz budowany i przebudowywany od XIII wieku, obecnie siedziba instytucji kultury i restauracja. Budowę ratusza rozpoczęto w drugiej połowie XIII wieku, spłonał w 1316 roku. Odbudowany i powiększony do 1366 roku został siedzibą Sądu Najwyższego i Podatkowego dla Nowej Marchii. Od około 1461 roku wyłącznie siedziba władz miasta (znów powiększony). Na początku XVIII wieku, generalny remont po pożarze i przebudowa w stylu barokowym, regotyzacja w 1883 roku. Odbudowany po II wojnie światowej w 1986 roku.

Klasztor poaugustiański
Klasztor poaugustiański w Chojnie

Kościół św. Trójcy i klasztor poaugustiański budowany od XIII wieku. Od roku 1536, w wyniku reformacji i zajęciu dóbr klasztoru przez władze, w kościele urządzono magazyn, a w klasztorze szkołę i szpital. Od 1690 roku ponownie użytkowany jako kościół protestancki, obecnie kościół parafialny.

Brama Barnkowska Chojna
Brama Barnkowska

Mury obronne w Chojnie budowano od początku XIV wieku do początkowych lat XVI wieku. Budowę rozpoczęto od wytyczenia nowego miasta wokół średniowiecznego grodu i osady. W pierwszej połowie był to mur z cegły zbudowany na podmurówce z kamieni z czatowniami zawieszonymi na murze co ok. 25 metrów. Wjazd do miasta był możliwy przez Bramę Świecką (Myśliborską) i Bramę Barnkowską. Na zewnątrz murów była fosa i wał ziemny. W dalszym etapie budowy (do końca XV wieku) podwyższano mury i wykonywano strzelnice do broni palnej. Rozbudowano bramy miejskie, zbudowano okrągłe baszty, część czatowni również przebudowano na baszty. W 1433 roku zbudowano trzecią bramę (Vierraden – Czworokolna, Młyńska, Szczecińska) prowadzącą na północ. Na początku XVI wieku zbudowano duże przedbramia chronione bastejami, bramy przebudowano (zbudowano bramy środkowe i przednie połączone szyjami) i podwyższono baszty. Istniały również co najmniej dwie furty: w pobliżu klasztoru augustianów i do przystani na Rurzycy. Długość murów miejskich – 1955 metrów (zachowało się 1490 m), grubość murów – 90-120 cm, wysokośc muru do 7 metrów. Baszta Piekarska, Więzienna (Kamienna) i Bociania zachowały się do dzisiaj.

W ciągu XVIII wieku stopniowo demontowano przedbramia, rozbierano najwyższe partie baszt i murów, a także likwidowano fosy i wały ziemne. W 1830 rozebrano bramę Vierraden, w XIX wieku na terenie zasypanych fos i splantowanych wałów powstały ogrody.

Ciekawostka – w Baszcie Kamiennej w 1737 roku więziony był przez 36 dni komtur joannitów z Rurki, Wilhelm Holsten. Komandoria w Rurce została zniszczona mieszczan Chojny i okolicznego rycerstwa, którym przewodził landwójt Hasso von Wedel-Uchtenhagen. Powód ataku – popieranie Luksemburgów. Joannici przenieśli siedzibę komandorii do Swobnicy.

Kaplica św. Gertrudy (od 1684 roku św. Jana) – ruiny późnogotyckiej kaplicy przyszpitalnej z 1409 roku, którą zaczęto rozbierać po II wojnie światowej, ponieważ na terenie obok powstał cmentarz żołnierzy radzieckich. Rozbiórkę wstrzymano w 1953 roku.

Kościół św. Marka z XV wieku (gotycki) z neogotycką wieżą.

Nawigacja

Kaplica św. Gertrudy
Kaplica św. Gertrudy
Brama Świecka
Brama Świecka
Mury miejskie w Chojnie
Mury miejskie w Chojnie

W trakcie spaceru po mieście natrafimy na więcej zabytków. Atrakcją jest Platan Olbrzym (platan klonoliostny) o wysokości 35m i obwodzie pnia ponad 10 metrów. Wiek około 300 lat.

Platan Olbrzym w Chojnie

Na południe od miasta stare lotnisko z 1939 roku, nie używane w wojnie z Polską. Po wojnie lotnisko eksploatowane przez wojska radzieckie PGW.

Blisko do Cedyni i zamku Joannitów w Swobnicy oraz starej komandorii w Rurce. Warto zobaczyć Mieszkowice z dobrze zachowanymi murami miejskimi.