Opactwo cystersów w Lubiążu
Cysterski zespół klasztorny w Lubiążu jest jednym z większych obiektów tego rodzaju w Europie. Budowla barokowa składa się z Bazyliki Wniebowzięcia NMP, Pałacu Opatów, klasztoru, kościoła św. Jakuba i budynków pomocniczych. Główne obiekty usytuowane są wzdłuż jednej fasady o długości 223 metry. Żeby uzmysłowić sobie ogrom budowli warto wiedzieć, że powierzchnia dachów to ok. 2,5 hektara. Pod bazyliką znajduje się krypta z mumiami opatów i zakonników (prawie 100 mumii w dobrym stanie).
Cystersów do Lubiąża sprowadził śląski książę Bolesław Wysoki. Istniał już wówczas kościół św. Jakuba zbudowany kilka lat wcześniej przez Benedyktynów, którzy opuścili Lubiąż. Przez lata klasztor stał się wielkim ziemskim posiadaczem, ale również ośrodkiem kultury. W czasie wojen husyckich klasztor i kościoły spalono. Na przełomie XIV i XV wieku klasztor odbudowano i ufortyfikowano. Ponowny spadek znaczenia opactwa nastąpił w czasie Reformacji i Wojny Trzydziestoletniej. Po wojnie klasztor znów odbudowano i wyremontowano, zyskał również wiele obrazów i fresków malowanych przez Michaela Willmana.
Po kasacji zakonu w 1810 roku przepadły zasoby biblioteki, wiele dzieł sztuki, a w klasztorze urządzono szpital. Klasztor zdewastowano w czasie II wojny światowej, kiedy to zorganizowano w klasztorze produkcję wojenną. Dzieła dewastacji dopełnili Rosjanie, którzy po wojnie splądrowali klasztor.
Renowacja klasztoru po 1989 roku to zasługa Fundacji Lubiąż. Częściowo odremontowany obiekt jest udostępniony do zwiedzania.
